Λόρκα, Φεντερίκο Γκαρθία

(Federico Garcia Lorca, Φουεντεβακέρος, Γρενάδα 1898 – 1936). Ισπανός ποιητής και δραματουργός. Γιος αγρότη και δασκάλας, φοίτησε σε ένα σχολείο ιησουιτών, ενώ το 1923 έλαβε πτυχίο νομικής. Σε όλη τη διάρκεια των σπουδών του (1913-28) σύχναζε στους φοιτητικούς κύκλους της Μαδρίτης και συμμετείχε σε όλα τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά πρωτοποριακά κινήματα. Παράλληλα συνεργαζόταν με διάφορα περιοδικά (Indice, Revista de Occidente), ενώ ίδρυσε και ένα δικό του, αρκετά βραχύβιο (Gallo, Γρενάδα 1928). Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Λ. ήταν ο εξαιρετικός τρόπος με τον οποίο χειριζόταν τον λόγο, στοιχείο εμφανές σε διαλέξεις, όπου οι αυτοσχεδιασμοί του αποκάλυπταν τον πληθωρικό δυναμισμό του. Στην περίοδο 1929-30 ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Λατινική Αμερική, όπου, εκτός από την πραγματοποίηση κάποιων διαλέξεων, παρουσίασε στη σκηνή έργα του, σημειώνοντας θριαμβευτική επιτυχία. Το 1933 ίδρυσε και διηύθυνε μαζί με τον Εντουάρντο Ουγκάρτε Το Παράπηγμα (La Barraca), έναν περιοδεύοντα φοιτητικό θίασο, που παρουσίασε ακόμη και στις μικρότερες πόλεις της Ισπανίας τα αριστουργήματα του εθνικού ισπανικού θεάτρου. Η δολοφονία του από τους οπαδούς του Φράνκο στις αρχές του ισπανικού εμφυλίου πολέμου προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση, καθιστώντας τον Λ. ευρέως γνωστό. Η πρώτη λογοτεχνική μαθητεία του Λ. τελέστηκε στον χώρο των μοντερνιστικών τάσεων της εποχής του. Θέματα και εικόνες της νεανικής παραγωγής του με τους τίτλους Εντυπώσεις και τοπία (1918), Το μάτιασμα της πεταλούδας (1920), Βιβλίο ποιημάτων (1921), προδίδουν τις επιδράσεις των Ρουμπέν Νταρίο, Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, Σαλβαντόρ Ρονέντα, καθώς και σκεπτικιστικές τάσεις που προέρχονταν από τις τελευταίες εκδηλώσεις του ρομαντισμού. Η αγάπη του προς τις ιμπρεσιονιστικές μεταφορές και η κλίση του προς τα λαϊκά και παιδικά θέματα, τα οποία αντλούσε από τις παραδόσεις της ανδαλουσιανής γης, εμφανίζονται στις συνθέσεις του Poemia del cante jondo (1921-22, δημοσιεύτηκε το 1931) και στα Τραγούδια (1921-24) που δημοσιεύτηκαν το 1927 και μαρτυρούν με τον πιο παραστατικό τρόπο την οδυνηρή πραγματικότητα στο ανδαλουσιανό τοπίο. Στο επόμενο έργο του, με τίτλο Τσιγγάνικα τραγούδια (1924-27, που δημοσιεύτηκαν το 1928), ψάλλει το έπος των τσιγγάνων, τους οποίους αντιλαμβάνεται ως σύμβολο της ελευθερίας και της φαντασίας, εκτοπισμένους πάντοτε στο περιθώριο των καθιερωμένων νόμων (Ο εμφύλιος πόλεμος) και του κομφορμισμού. Στον τύπο των παραδοσιακών ρομάντζων (romances, με ομοιοκατάληκτους οκτασύλλαβους στίχους) ο Λ. προσέθεσε τον νεωτερισμό της λυρικής και δραματικής κίνησης σε έναν χρόνο, όπου η τεχνική αναλογία μετατρέπεται σε λειτουργική. Στα λυρικά της αμερικανικής περιόδου (1929-30) που δημοσιεύτηκαν μετά τον θάνατό του με τον τίτλο Ένας ποιητής στη Νέα Υόρκη καταγγέλλει τα δεινά της ανθρωπότητας που μαστίζεται από τη μηχανοκρατία, καθιστώντας καταφανή την επαφή με τον κοσμοπολιτισμό του Γουόλτ Γουίτμαν και με την εκλεπτυσμένη ποίηση του Ρουμπέν Νταρίο, φιλτράροντάς την ωστόσο μέσα από μια υπερρεαλιστική διάθεση. Αυτός ο υπερρεαλιστικός πειραματισμός του Λ., καταβολές του οποίου εντοπίζονται στην Ωδή στον Σαλβαντόρ Νταλί (1926) και στην Ωδή στο αγιότατο μυστήριο του βωμού (1928), θα απορροφηθεί από την έμφυτη ποιητική του τάση για να καταλήξει στο έργο Θρήνος για τον Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας (1935), το αποκορύφωμα αυτής της ποιητικής τεχνικής. Παρόμοια τροχιά θέματος και ύφους ακολουθεί και στα θεατρικά του κείμενα. Στη νεορομαντική φάση του καλλιτέχνη ανήκει η μελαγχολική αναπόληση που διαπνέει το πρώτο του θεατρικό έργο, Μαριάνα Πινέδα (1927). Με το ίδιο θέμα, επεξεργασμένο ωστόσο με περισσότερη λεπτότητα, ασχολήθηκε ξανά στο έργο Ντόνα Ροζίτα (1935). Ακολούθησαν τα κείμενα στα οποία ο Λ. επεδίωξε, με ιδανικά αποτελέσματα, τον συνδυασμό του ανδαλουσιανού φολκλόρ και του θεάτρου δωματίου, παραθέτοντας ταυτόχρονα κάποια λαϊκή διάθεση φάρσας (Η έξυπνη τσαγκάρισσα, 1930· Ο έρωτας του δον Περλιμπλίν με την Μπελίσα στον κήπο του, 1933). Αυτό το λαϊκό περιβάλλον θα αποτελέσει την πηγή έμπνευσης για τον σχεδιασμό των σκηνών στα δραματικά έργα του Ματωμένος γάμος (1933), Γιέρμα (1934) και Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα (1936). Κοινός τόπος των τριών κειμένων είναι η ταύτιση των γυναικείων φιγούρων με τα στοιχειώδη ανθρώπινα πάθη (έρωτας, θάνατος, μητρότητα) σε έναν έντονα δραματικό και λυρικό τόνο, που προσιδιάζει στην αρχαιοελληνική τραγωδία. Ιδιαίτερα τα δυο τελευταία έργα μπορούν να θεωρηθούν ως η ολοκληρωμένη έκφραση της προσωπικότητας του Λ., αφού πέτυχε σε αυτά την απόλυτη ισορρο πία των σκηνικών και ποιητικών αξιών. Η σύντομη επίσκεψή του στην Αμερική αντιστοιχεί με μια υπερρεαλιστική παρένθεση στη θεατρική του έκφραση, χωρίς μεγάλη ποιητική αξία (Το κοινό, 1934 και Ώσπου να περάσουν πέντε χρόνια). Ποιήματα του Λ. έχουν μεταφραστεί και μελοποιηθεί στην Ελλάδα, ενώ τα θεατρικά του έργα επιλέγονται και παρουσιάζονται από πολλούς θιάσους. Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα σε μια προσωπογραφία του Γκρεγκόριο Πριέτο. Το «Δειλινό», έργο του Λόρκα (1972). Ο Ισπανός ποιητής Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.